Η περιοχή του Ιλισσού κατά την αρχαιότητα

Στην κοιλάδα που σχηματίζεται εκατέρωθεν του ποταμού Ιλισσού, στην ανατολική πλευρά του βράχου της Ακρόπολης, αναπτύχθηκε κατά την αρχαιότητα ένα μεγάλο θρησκευτικό κέντρο με ιερά αφιερωμένα στον Δία, στον Απόλλωνα, στη Γαία, στον Κρόνο και στη Ρέα, στην ’ρτεμι, στον Πάνα, στον Αχελώο και στις Νύμφες. Στην ίδια περιοχή δέσποζε ο ναός του Ολυμπίου Διός (6ος-2ος αι. π.Χ.), από τον οποίο σώζεται πλέον μόνο τμήμα των κιονοστοιχιών, γνωστό ως «οι στύλοι». Σε άμεση γειτνίαση βρίσκεται και η Πύλη του Αδριανού (131/2 μ.Χ.).

Η παλαιοχριστιανική Βασιλική του Ιλισσού (5ος-6ος αι.)

Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες (α΄ μισό του 5ου αι.), στη νησίδα του Ιλισσού, γνωστή και ως Βατραχονήσι, οικοδομήθηκε μεγάλη τρίκλιτη Βασιλική από την οποία σώζονται ελάχιστα κατάλοιπα. Στην εξωτερική βόρεια πλευρά της βρίσκεται ένας παλαιότερος (πιθανώς από τα τέλη του 4ου αι.) νεκρικός υπόγειος θάλαμος (μαρτύριο) με ίχνη τοιχογραφιών και ορθομαρμάρωσης. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του 1916-1917, τμήματα των ψηφιδωτών δαπέδων της Βασιλικής του Ιλισσού αποκολλήθηκαν και μεταφέρθηκαν στο Βυζαντινό μουσείο όπου και εκτίθενται στη μόνιμη έκθεση.

Η περιοχή του Ιλισσού, 20ός-21ος αι.

Το παριλίσσιο τοπίο άλλαξε δραματικά προς τα μέσα του 20ού αιώνα, όταν ο Ιλισσός καλύφθηκε προκειμένου να δημιουργηθούν η λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου και η οδός Καλιρρόης που ακολουθούν την πορεία της κοίτης του ποταμού. Παρόλο που η φυσιογνωμία της περιοχής μεταβλήθηκε αισθητά λόγω της έντονης οικοδόμησης και με τις αντίστοιχες βλαβερές επιπτώσεις στο περιβάλλον, η ευρύτερη περιοχή του Ολυμπιείου έχει διαμορφωθεί ως αρχαιολογικό πάρκο στο οποίο μπορεί ακόμα κανείς να έχει, έστω και πολύ αποσπασματικά, μια εικόνα του παριλίσσιου τοπίου.

Ιλισσός και VILLA ILISSIA

Κοντά στις όχθες του Ιλισσού, η Γαλλίδα Sophie de Marbois-Lebrun (1785-1854), Δούκισσα της Πλακεντίας, έκτισε τη χειμερινή κατοικία της, τη Villa Ilissia. Η έπαυλη ολοκληρώθηκε περί το 1848 από τον αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη και ύστερα από τον θάνατο της Δούκισσας παραχωρήθηκε στον ελληνικό στρατό, ενώ από το 1930 στεγάζει το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Το 2007 στον Περιβάλλοντα χώρο του Μουσείου αποκαλύφθηκε πύλη, πιθανώς η κυρία είσοδος του οικοδομικού συγκροτήματος επί της Βασιλίσσης Σοφίας. Εξάλλου παρόμοιοι πυλώνες κοσμούσαν συχνά τις εισόδους αρχοντικών στην Αθήνα του πρώιμου 20ού αιώνα.

	© BXM 2016 | φωτο: Ασπασία Ιωακειμίδη