2008
«Κεντητές, Κεντήτριες & Κεντήματα στην Κωνσταντινούπολη (17ος – 19ος αι.)»
Οι συλλογές του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου έχουν να παρουσιάσουν σπουδαία δημιουργήματα βυζαντινής και μεταβυζαντινής χρυσοκεντητικής. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζουν τα εργόχειρα των μεταβυζαντινών χρόνων από την Κωνσταντινούπολη, στα οποία εστιάζεται και το θέμα του ημερολογίου του Βυζαντινού Μουσείου για το 2008, καθώς, ιδίως από τον 17ο αιώνα και μετά, η Πόλη αναδεικνύεται σε σημαντικό κέντρο παραγωγής χρυσοκεντημάτων.
Από τον 17ο αιώνα και μετά, η Κωνσταντινούπολη αποτέλεσε σπουδαίο εμπορικό κέντρο και βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του πολιτικού και οικονομικού κόσμου της Ευρώπης. Την ίδια εποχή Έλληνες από τον ελλαδικό, μικρασιατικό αλλά και τον ευρύτερο μεσογειακό κόσμο έφθαναν εκεί αναζητώντας εργασία και καλύτερους όρους διαβίωσης. Έτσι, η Πόλη, με το Πατριαρχείο, με τους πλούσιους εμπόρους, τους πολυάριθμους ελληνικούς ναούς, τις ελληνικές συντεχνίες που ανέρχονται στις 150 και είχαν τεράστια δύναμη, τους νησιώτες ναυτικούς, αναδείχτηκε σε οικονομική και πνευματική πρωτεύουσα των Ρωμιών.
Σε αυτό το πλαίσιο ήταν επόμενο να αναδειχθούν και οι τέχνες κι ανάμεσά τους η χρυσοκεντητική, που σε μεγάλο βαθμό υπηρετούσε τις ανάγκες του εκκλησιαστικού βίου των Ρωμιών και της οποίας η αδιάσπαστη συνέχεια από τη βυζαντινή εποχή είναι αδιαμφισβήτητη. Οι χρυσοκεντητές αποτελούν ένα από τα πλέον ισχυρά και μεγάλα ισνάφια (συντεχνίες) της Κωνσταντινούπολης, ενώ η Πόλη εμφανίζεται να είναι σημαντικό κέντρο εργαστηριακής κεντητικής, από το οποίο προέρχονται κατά πάσα πιθανότητα τα καλύτερα χρυσοκέντητα που βρίσκονται διάσπαρτα σε μονές και συλλογές. Εκεί εργάζεται και η διασημότερη κεντήτρια της εποχής, η Δεσποινέτα, η φήμη της οποίας εκτείνεται και πέραν των συνόρων της Πόλης, όπως αποδεικνύουν οι παραγγελίες που δέχεται από μακριά. Κωνσταντινουπολίτισσες είναι και η Μαριώρα, η Ευσεβία, η Κοκώνα, η Τζαόρια και η Γρηγοριά, που άφησαν πίσω τους μοναδικά έργα.
Ξεφυλλίζοντας κανείς το ημερολόγιο του Βυζαντινού Μουσείου για το 2008, αντικρίζει κάτι οικείο και ταυτόχρονα άγνωστο, μια τέχνη παραγνωρισμένη και παρεξηγημένη, την τέχνη του βελονιού. Αντικρίζει τεκμήρια της πραγματικής ιστορίας που τα γράφουν οι άνθρωποι, όχι με το πινέλο ή τη γραφίδα αλλά με το βελόνι.
Τα υφάσματα, που παρουσιάζονται στο Ημερολόγιο θα εκτεθούν στον χώρο της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού Μουσείου από 6 Δεκεμβρίου 2007 έως 31 Ιανουαρίου 2008. Το ημερολόγιο επιμελήθηκε η Επιμελήτρια της Συλλογής Υφασμάτων του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου δρ Έλενα Παπασταύρου. Πωλείται στην τιμή των 18€.
Ο Σύλλογος Φίλων του Μουσείου επιμελήθηκε το γούρι της χρονιάς. Πρόκειται για άνθος εμπνευσμένο από λεπτομέρεια λειτουργικού υφάσματος της Συλλογής Λοβέρδου (18ος αιώνας). Διατίθεται στο πωλητήριο του Μουσείου ως ασημένιο κρεμαστό κόσμημα, καρφίτσα, σκουλαρίκια και μανικετόκουμπα.
Παράλληλα, το Γραφείο Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου έχει σχεδιάσει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Σύρματα, νήματα σε μετάξια και βελούδα». Το πρόγραμμα αναδεικνύει τα υλικά κατασκευής των πολυτελών κεντημάτων, τη διακίνησή τους καθώς και το έργο σημαντικών κεντητών και κεντητριών της Κωνσταντινούπολης κατά τον 17ο - 19ο αιώνα. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Σύρματα, νήματα σε μετάξια και βελούδα» απευθύνεται σε σχολικές ομάδες Στ΄ Δημοτικού και άνω (11 ετών+). Οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικοί μπορούν να επικοινωνούν στο τηλέφωνο 2107231985 από Δευτέρα έως Παρασκευή και ώρες 10:00 – 14:00.
Τέλος, στο πρόγραμμα των δραστηριοτήτων που πλαισιώνουν την έκδοση του Ημερολογίου ο Σύλλογος Φίλων διοργανώνει από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο, σειρά διαλέξεων με θέμα «Κεντήματα και Κεντήστρες της Ελληνικής Παράδοσης».
 |