Κύκλος διαλέξεων 2009
Από τον κόσμο των αγγέλων
Κύκλος διαλέξεων - Από τον κόσμο των αγγέλων
ώρα διαλέξεων: 19:30
τόπος: Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο
26 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2009
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ
Διδάσκων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο - Συγγραφέας
«Angelus Novus και η φιλοσοφία της ιστορίας στον Walter Benjamin».
Ο
Angelus Novus είναι ένας διάσημος πίνακας του γερμανού ζωγράφου Paul
Klee. Ο Walter Benjamin ξεκινά από αυτήν την απεικόνιση του Αγγέλου, ο
οποίος ονομάζεται και Άγγελος της Ιστορίας προκειμένου να διερευνήσει
την ιστορική ουσία της ανθρωπότητας και τη σχέση του παρόντος με το
παρελθόν. Η σχέση αυτή παίρνει μία δραματική μορφή τραγικού δράματος
καθώς προβάλει την ιστορία όχι ως μία συνέχεια αλλά ως διαρκής ρήξης
όπου το παρελθόν παίρνει την εκδίκησή του μέσα στο παρόν.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο
Στέφανος Ροζάνης γεννήθηκε το 1942 στην Κάρυστο Ευβοίας. Είναι ποιητής
και δοκιμιογράφος. Έχει συνεργαστεί με το Πανεπιστήμιο της Νέας
Σορβόννης και την New Philosophy Society του Πανεπιστημίου του
Εδιμβούργου. Διδάσκει Φιλοσοφία των Μέσων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Ανήκει στην εκδοτική ομάδα του περιοδικού Σημειώσεις. Βιβλία, άρθρα και
ποιήματά του έχουν δημοσιευθεί στα αγγλικά, τα γαλλικά και τα ιταλικά.
23 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2009
ΣΙΛΑΣ ΚΟΥΚΙΑΡΗΣ
Αρχιμανδρίτης, δρ Βυζαντινής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
«Κύκλοι αρχαγγέλων στη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Τέχνη».
Η
αποδιδόμενη τιμή στις Ασώματες Δυνάμεις και η μεγάλη εξάπλωσή της στη
Βυζαντινή εποχή συνετέλεσαν ώστε να εικονισθούν από τη χριστιανική
τέχνη οι εμφανίσεις-θαύματά τους που αναφέρονται στην Αγία Γραφή και
την Ιερά Παράδοση, και να δημιουργηθεί ιστορικός κύκλος ανάλογος με
αυτούς άλλων Αγίων της Εκκλησίας. Ο κύκλος αυτός μελετήθηκε σε 44
μνημεία των Βαλκανίων, σε συνδυασμό με τις γραπτές πηγές. Για πρώτη
φορά ταυτίζονται παραστάσεις και αναλύονται εικονογραφικά τα θέματα του
κύκλου των Αγγέλων, με σκοπό να προσδιοριστεί και να αιτιολογηθεί ο
εικονογραφικός τύπος των παραστάσεων, να επισημανθούν οι ιδιομορφίες
τους και να διαπιστωθούν τυχόν διαφοροποιήσεις σε σχέση με ανάλογες
απεικονίσεις εκτός του κύκλου των Αρχαγγέλων. Στη μελέτη αυτή
διαπιστώνεται ότι ο κύκλος αυτός δημιουργήθηκε λίγο πριν την
εικονομαχία και σώζεται σε μνημεία από τα έτη 965-969 και εξής.
Διερευνάται η διαμόρφωση του κύκλου σε σχέση με τη λειτουργική πράξη,
καθώς και η γεωγραφική και χρονική διάδοσή του σε συσχετισμό με τα
ιστορικά και κοινωνικά δεδομένα. Επίσης, καθορίζεται η θέση και ο
συμβολισμός των σχετικών παραστάσεων στον Ορθόδοξο ναό και
επισημαίνονται άλλες παραστάσεις που ενσωματώνονται στον κύκλο των
Αρχαγγέλων.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο
Σίλας Κουκιάρης γεννήθηκε το 1944 στην Νέα Ιωνία Αθηνών. Χειροτονήθηκε
διάκονος το 1966 και ιερέας το 1969. Υπηρέτησε εφημέριος στην Ιερά
Μητρόπολη Νικαίας, ενώ παράλληλα δίδασκε σε ιδιωτικά γυμνάσια. Από το
1980 υπηρετεί στη Μητρόπολη Αττικής. Είναι κάτοχος πτυχίων Θεολογίας
(1969) και Ιστορίας-Αρχαιολογίας (1977) του Πανεπιστημίου Αθηνών, και
διπλώματος μεταπτυχιακών σπουδών Ιστορίας της Τέχνης (1977-1979) της
Φιλοσοφικής Σχολής Βελιγραδίου. Το 1987 εγκρίθηκε η διδακτορική του
διατριβή με τίτλο «Τα θαύματα-εμφανίσεις των Αρχαγγέλων και Αγγέλων
στην Βυζαντινή Τέχνη των Βαλκανίων» (Ιστορικό-Αρχαιολογικό Τμήμα,
Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών), και το 1993 η δεύτερη διδακτορική διατριβή
του με θέμα «Ο κύκλος του βίου της Αγίας Παρασκευής της Ρωμαίας και της
εξ Ικονίου στην Χριστιανική Τέχνη» (Θεολογική Σχολή Αθηνών). Έχει
δημοσιεύσει περίπου τριάντα άρθρα σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά. Το
2006 εξέδωσε το τρίτο του βιβλίο, «Τα θαύματα-εμφανίσεις των Αγγέλων
και Αρχαγγέλων στην Μεταβυζαντινή Τέχνη».
16 ΜΑΡΤΙΟΥ 2009
ΕΛΕΝΑ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ
δρ
Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, Προϊσταμένη του
Τμήματος Συλλογής Μικροτεχνίας, Νομισμάτων, Υφασμάτων και Μουσαμάδων
του Βυζαντινού & Χριστιανικού Μουσείου
«Ο Άγγελος στον Ευαγγελισμό».
Ένας
από τους πρωταγωνιστές στη σκηνή του Ευαγγελισμού, εκτός από την
Παναγία και το Άγιο Πνεύμα, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, αναγγέλλει στην
Παρθένο Μαρία την Ενσάρκωση του Μεσσία Χριστού. Στη διάλεξη αναλύεται
εικονογραφικά και τεχνοτροπικά η παράσταση του Αρχαγγέλου στον
Χαιρετισμό της Παναγίας, από τις απαρχές της δημιουργίας της σκηνής
μέχρι την Αναγέννηση. Το ζήτημα προσεγγίζεται τόσο στη Βυζαντινή όσο
και στη Δυτική τέχνη, από τον 4ο έως και τον 15ο αιώνα.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Η
Έλενα Παπασταύρου είναι απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας και
Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και διδάκτωρ
Ιστορίας Τέχνης του Παν/μίου της Σορβόνης. Έχει συμμετάσχει σε ελληνικά
και διεθνή Συνέδρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Ιστορίας της
Μεσαιωνικής Τέχνης. Τα επιστημονικά πεδία που την έχουν απασχολήσει
μέχρι στιγμής αφορούν στη Βυζαντινή και Δυτική τέχνη, με έμφαση στην
τέχνη της Βενετίας, ιδιαίτερα τον 14ο αιώνα, στις καλλιτεχνικές
επιδράσεις του Βυζαντίου στη Δύση και στην ερμηνεία συμβόλων της
χριστιανικής εικονογραφίας. Επίσης, μελετά τη χρυσοκεντητική και τα
κοπτικά υφάσματα. Άρθρα της είναι δημοσιευμένα σε επιστημονικά
περιοδικά όπως: Ateneo Veneto, Cahiers Archéologiques, Cahiers
Balkaniques, Byzantion, Byzantinishe Zeitschrift, Δελτίον της
Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, Θησαυρίσματα, Zograf κ.ά.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο της: Έρευνα στην εικονογραφία της
Βυζαντινής και Δυτικής τέχνης από τον 11ο έως τον 15ο αι. Ο
Ευαγγελισμός, Βιβλιοθήκη του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και
Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, αρ. 25, Βενετία 2007.
Ως
επιμελήτρια της Συλλογής υφασμάτων του Βυζαντινού και Χριστιανικού
Μουσείου η Ε. Παπασταύρου συνέβαλε στην οργάνωση της μόνιμης
επανέκθεσης του Μουσείου καθώς και διαφόρων περιοδικών εκθέσεων, και
μάλιστα, στην έκθεση που οργανώθηκε το 2001 επ’ ευκαρία της Ολυμπιάδας,
στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, με θέμα: Το Βυζάντιο ως
Οικουμένη. Η Ε. Παπασταύρου είναι μέλος της Χριστιανικής Εταιρείας και
του ICOMOS.
11 ΜΑΪΟΥ 2009
ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ
Συγγραφέας - Δοκιμιογράφος
«Η καταγωγή των αγγέλων και η ανάδυση της μονοθεϊστικής ιδέας».