25 Σεπτεμβρίου 2005 έως 19 Νοεμβρίου 2005

Το σπηλαιοβάραθρο της Ανδρίτσας* βρίσκεται στην περιοχή του Δήμου Λέρνας Αργολίδας ανάμεσα στους οικισμούς Βελανιδιά και Ανδρίτσα. Η εξερεύνησή του στις αρχές του 2004 έφερε στο φως ένα πολύ σημαντικό κλειστό αρχαιολογικό σύνολο του τελευταίου τετάρτου του 6ου αιώνα: λείψανα ανθρώπινων σκελετών, πλήθος αγγείων, λυχνάρια και πολλά μετάλλινα αντικείμενα και νομίσματα βρέθηκαν διάσπαρτα στο σπήλαιο, χωρίς κανένα ίχνος μεταγενέστερης ανθρώπινης επέμβασης, τεκμήρια ενός σκοτεινού, βίαιου γεγονότος.

Ανασυνθέτοντας την ιστορία που αφηγούνται τα ίδια τα ευρήματα, μπορούμε να πούμε ότι τουλάχιστον 33 άτομα, χριστιανοί κάτοικοι ενός γειτονικού στο σπήλαιο οικισμού, κατέφυγαν εκεί με αρκετές προμήθειες για να ξεφύγουν από κάποιον κίνδυνο, και για αδιευκρίνιστο λόγο βρήκαν τραγικό θάνατο μέσα σε αυτό. Το περιστατικό ενδέχεται να σχετίζεται με κάποια εχθρική επίθεση, που σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα νομισματικά ευρήματα χρονολογείται μετά το 575/6.

Η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος πραγματοποίησε την πρώτη ερευνητική αποστολή στο σπήλαιο από τον Νοέμβριο έως και τον Ιανουάριο του 2005 με σκοπό την τοπογραφική αποτύπωση και τεκμηρίωση του ευρήματος. Τα πορίσματα αυτών των προκαταρκτικών εργασιών παρουσιάστηκαν στην έκθεση που διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Στον προθάλαμο εκτέθηκαν γενικές πληροφορίες για το σπήλαιο, το αρχαιολογικό εύρημα και τα πρώτα συμπεράσματα της έρευνας. Στην πρώτη αίθουσα προβάλλονταν ψηφιακές εικόνες των χώρων του σπηλαίου και των ευρημάτων, ενώ ακολουθούσαν τρεις αίθουσες στις οποίες παρουσιάστηκε ένα μικρό αλλά αντιπροσωπευτικό δείγμα των αντικειμένων εκτεθειμένο στον χώρο όπως βρέθηκε, σε μεγάλες δηλαδή συστάδες, στα τέσσερα φυσικά οριοθετημένα επίπεδα χρήσης του σπηλαιοβαράθρου. Στην τελευταία αίθουσα τοποθετήθηκε ένας χάλκινος λιτανευτικός σταυρός που ανακαλύφθηκε μαζί με τρεις χάλκινες οινοχόες στο βάθος του σπηλαίου, όπου είχαν μετακινηθεί κάποιοι από τους τελευταίους επιζώντες.

Καθώς οι γνώσεις μας για την εποχή αλλά και την περιοχή είναι ελάχιστες, η πρόσφατη ανακάλυψη του αρχαιολογικού συνόλου στο σπήλαιο της Ανδρίτσας απέκτησε ιδιαίτερη σημασία, ενώ η διοργάνωση της έκθεσης έδωσε την ευκαιρία στο ευρύ κοινό να έρθει σε επαφή με μια από τις πιο σκοτεινές και αμφιλεγόμενες περιόδους της ιστορίας του ελλαδικού χώρου.

* Το σπήλαιοβάραθρο της Ανδρίτσας έγινε γνωστό στον επιστημονικό κόσμο και ως «σπηλαιοβάραθρο Βελανιδιάς», εφόσον απέχει εξίσου από τους οικισμούς Ανδρίτσα και Βελανιδιά. Τα πρώτα στοιχεία για το κλειστό αρχαιολογικό σύνολο του σπηλαίου Βελανιδιάς-Ανδρίτσας ανακοινώθηκαν στο 25ο Συνέδριο της ΧΑΕ (13-15 Μαΐου 2005). Τα τελικά πορίσματα θα δημοσιευθούν μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας και της διεπιστημονικής μελέτης των ευρημάτων.