Ημερολόγιο 2010
«Ανιχνεύοντας το κοσμικό στο ιερό»
Το ημερολόγιο «ανιχνεύει το κοσμικό μέσα στο ιερό». Τα φύλλα του κοσμούνται με λεπτομέρειες ζωγραφικών έργων και χαρακτικών από τις μεταβυζαντινές συλλογές του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.
Παρά την καταστροφή των βυζαντινών κρατών στο β΄ μισό του 15ου αι., η τέχνη των ορθόδοξων πληθυσμών της οθωμανικής πλέον αυτοκρατορίας εξακολούθησε να μένει πιστή στη βυζαντινή εικαστική παράδοση. Τέχνη κατεξοχήν θρησκευτική και λειτουργική, η τέχνη αυτή διατήρησε πολύ ιδιαίτερες σχέσεις με τις καλλιτεχνικές κατακτήσεις της ευρωπαϊκής Αναγέννησης. Από τη μία πλευρά γοητεύεται και τείνει προς τη χρήση της γεωμετρικής προοπτικής, ή της ρεαλιστικής αναπαράστασης των ανθρώπινων μορφών και του φυσικού τοπίου, και από την άλλη εμμένει σταθερά στη χρήση της ανάστροφης (βυζαντινής) προοπτικής, στη σχηματοποίηση και στην ιερότητα. Η ένταση, η συνεχής διαπάλη ανάμεσα στο μεταφυσικό και στο ρεαλιστικό, στην ουράνια και στη γήινη πραγματικότητα, στο πνεύμα και στην ύλη, είναι διαρκώς παρούσα, μέχρι και τον 19ο αι.
Η εμμονή της «μεταβυζαντινής» τέχνης στη βυζαντινή παράδοση, στο μεταφυσικό στοιχείο και στην ιερότητα είναι η πιο γνωστή της όψη στο ευρύ κοινό. Αυτό που δεν είναι αρκετά γνωστό (καθώς είναι και λιγότερο μελετημένο) είναι η άλλη όψη της. Δεν είναι δηλαδή αρκετά γνωστό με ποιον ακριβώς τρόπο η «μεταβυζαντινή» τέχνη αναπαριστά τον πραγματικό, φυσικό κόσμο, ούτε έχει κατανοηθεί πλήρως πόσο ιδιαίτερες, πολύπλοκες και αξιοπρόσεκτες είναι οι λύσεις που εφευρίσκουν οι καλλιτέχνες για να ισορροπήσουν ανάμεσα στον βυζαντινό και στον νεώτερο τρόπο απεικόνισης.
Οι επιλεγμένες λεπτομέρειες επιμένουν στη διερεύνηση αυτού ακριβώς του ζητήματος, και ταυτόχρονα φροντίζουν να αναδείξουν τα στοιχεία της διασκέδασης, της χαράς της ζωής, αλλά και του προβληματισμού για τα γήινα, που υπάρχουν δίπλα στην ιερότητα του μεταφυσικού μέσα στο ίδιο έργο.
Το ημερολόγιο, που επιμελήθηκαν οι αρχαιολόγοι του Βυζαντινού Μουσείου Νίκος Καστρινάκης και Αντώνης Μπεκιάρης.