Στις 29 Μαΐου 1453, και μετά από δίμηνη ασφυκτική πολιορκία, ο σουλτάνος Μεχμέτ Β΄ κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη. Η άλωση της Πόλης υπήρξε γεγονός με πολλαπλές συνέπειες. Ο οθωμανικός επεκτατισμός έγινε για πρώτη φορά αισθητός στους Ευρωπαίους. Το αίσθημα φόβου προκάλεσε μετακινήσεις πληθυσμών, ενώ οι κατακτημένοι από τους Οθωμανούς λαοί της Βαλκανικής υπέστησαν τεράστιες απώλειες. Σε αντιστάθμισμα, ο κατακερματισμένος μετά τις Σταυροφορίες ελληνισμός ενοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας ενιαίας αυτοκρατορίας, και το εμπόριο πέρασε ξανά σε ελληνικά χέρια.

Αν και φυσική συνέπεια της ’λωσης ήταν η κατάλυση του βυζαντινού κράτους και η ανάδυση μιας νέας αυτοκρατορίας, της Οθωμανικής, ο βυζαντινός πολιτισμός, προσαρμοσμένος στις νέες συνθήκες και συσπειρωμένος γύρω από την Εκκλησία, παρέμεινε ακμαίος, με ακτινοβολία σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο, διατηρώντας αλώβητο τον ελληνισμό έως τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους.

Η άσβεστη θλίψη για την απώλεια της Κωνσταντινούπολης αποτυπώθηκε ήδη από τον 15ο αι. σε δημώδεις θρήνους, ενώ ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος απέκτησε διαστάσεις μυθικές και αποτέλεσε τον κεντρικό ήρωα πολλών θρύλων, με προσφιλέστερο αυτόν του μαρμαρωμένου βασιλιά.